Κυριακή 7 Δεκεμβρίου 2008

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ

Εισαγωγή

Η πρόοδος της ψυχολογικής επιστήμης και η εφαρμογή της για καλύτερη ποιότητα ζωής έχει φέρει στο φως συμπεράσματα που δεν μπορούν να αμφισβητηθούν. Ένα από τα πιο σημαντικά συμπεράσματα είναι ότι ο ασθενής άνθρωπος χρειάζεται ψυχολογική τόνωση για να μπορέσει οποιαδήποτε ιατρική επέμβαση να έχει καλύτερο αποτέλεσμα.

Κλινικές έρευνες με τη μέθοδο του placebo (ψευδοφάρμακο) έχουν αποδείξει ότι η ψυχολογική κατάσταση ενός ασθενή παίζει βασικό ρόλο στην αποθεραπεία του, που πολλές φορές είναι εξίσου ισχυρή όσο ένα δυνατό φάρμακο (Beecher 1959, Howard 1980). Έχει επίσης διαπιστωθεί ότι ο άνθρωπος που έτυχε να βρεθεί κλινήρης σε νοσοκομείο αναπτύσσει άγχος που δυσχεραίνει τη θέση του και καθιστά το πρόβλημα υγείας πιο δύσκολο και περίπλοκο (Σταύρου, 2003). O Hans Selye (1936) για παράδειγμα παρατήρησε ότι ασθενείς που εισάγονταν σε νοσοκομείο για διαφορετικά προβλήματα υγείας παρουσίαζαν κοινά ψυχοσωματικά συμπτώματα αιτία των οποίων ήταν το άγχος. Το 1967 οι ερευνητές Τ. Holmes και Η. Rahe διαπίστωσαν ότι η απώλεια υγείας μπορεί να οδηγήσει στους πιο ψηλούς βαθμούς άγχους με δυσάρεστες επιπλοκές.

Έρευνες βεβαιώνουν το γεγονός ότι ασθενείς με σοβαρής μορφής πάθηση, όπως καρκίνος, καρδιοπάθεια, διαβήτης, aids, ακρωτηριασμός, παραμόρφωση προσώπου και σώματος, αναπηρία κ.ά. μπορούν να αναπτύξουν άγχος τέτοιου βαθμού που να τους οδηγήσει στην κατάθλιψη, την αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, την απελπισία. Η Συμβουλευτική σε τέτοιες περιπτώσεις μπορεί να θεωρηθεί ως απαραίτητη και καθοριστική στην αποκατάσταση της προσωπικής, οικογενειακής και κοινωνικής ζωής του ασθενή.

Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η φυσική ασθένεια είναι αποτέλεσμα έντονου και μακροχρόνιου άγχους όπως καρδιοπάθειες, στομαχικές διαταραχές και εντερικές δυσλειτουργίες, αλλεργίες, ημικρανία, διαβήτης, υπέρταση, νευρική ανορεξία, κ.ά. Η άποψη αυτή είχε εμφανιστεί πριν ένα αιώνα όταν o Sigmund Freud (1901) διαπίστωσε ότι φυσικές ασθένειες ήταν αποτέλεσμα ψυχολογικών παραγόντων. Αναφέρει ως παραδείγματα την αρθρίτιδα, το άσθμα, τα έλκη και το έκζεμα.

Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι ασθενείς που είχαν καλή σχέση με το ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό και είχαν συμβουλευτική στήριξη μπόρεσαν να αποθεραπευθούν πιο γρήγορα και αποτελεσματικά σε σχέση με ασθενείς που δεν είχαν παρόμοια θεραπευτική προσέγγιση (Σταύρου, 2003). Αυτό συμβαίνει γιατί η καλή σχέση και κυρίως η συμβουλευτική μπορεί να μειώσει το άγχος στον ασθενή, να του τονώσει το ηθικό, να του ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και να τον βοηθήσει να βρει λύσεις στην κρίση που βιώνει.

Θα μπορούσαμε λοιπόν να πούμε ότι οι γνώσεις Συμβουλευτικής Ψυχολογίας από το νοσηλευτικό προσωπικό ενισχύει το κύρος αλλά και την αποτελεσματικότητα του επαγγέλματος.

— Beecher, H.K. (1959). Measurement of Subjective Responses: Quantitative Effects of Drugs, Ν.Υ.: Oxford University Pres.
— Freud, S. (1901). The psychopathology of Everyday Life. London: Hogarth Press.
— Holmes, T.H, & Rahe, R.H.,(1967) The social readjustment rating scale. Journal of Psychosomatic Research 11(2), 213-18.
— Howard , Β. (1980). Placebos and the Philosophy of Medicine: Clinical, Conceptual, and Ethical Issues. University of Chicago Press.
— Selye, H., (1936). The Stress of Life. New York: McGraw-Hill.
— Stavrou, S. (2003) Stress and health: The role of the nursing staff in patients’ stress management. Book of Abstracts, VIII European Conference of Psychology, Vienna, July 2003.
— Stavrou, S. (2003). Implications of stress generated by the trauma of being severely ill. VIII European Conference of Psychology, Vienna, July 2003.

__________________________________________________________________

Η ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΩΣ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΣ

Η Συμβουλευτική άρχισε προοδευτικά να χρησιμοποιείται σε πολλούς τομείς λόγω του γεγονότος ότι ο μοντέρνος τρόπος ζωής έχει αποξενώσει τους ανθρώπους μεταξύ τους με αποτέλεσμα να μην μπορούν να βρουν κάποιο συνάνθρωπο να μοιραστούν ένα πρόβλημα, να βρουν ηθική στήριξη, κατανόηση, πλήρη αποδοχή και συμπόνια.

Η εισαγωγή της Συμβουλευτικής στο χώρο της Νοσηλευτικής ιδιαίτερα σε ανώτερους λειτουργούς θεωρείται πρωτοποριακό βήμα γιατί ενισχύεται η θεραπευτική προσπάθεια μέσα από ένα ολιστικό σύστημα προσεγγίσεων. Ο ρόλος της Νοσηλευτικής ενισχύεται γιατί δεν εστιάζει το ενδιαφέρον της μόνο στη φαρμακευτική στήριξη του ασθενούς αλλά δίνει εξίσου σημασία στην επικοινωνία και τη σχέση μεταξύ ασθενούς και θεραπευτών για καλύτερα και πιο γρήγορα αποτελέσματα θεραπείας και αποκατάστασης.


Συμβουλευτική είναι:

Ένα είδος βοηθητικής σχέσης μεταξύ συμβούλου και ανθρώπου
. Αυτό σημαίνει ότι η/ο σύμβουλος επικοινωνεί θεραπευτικά με τον ασθενή προσφέροντας κατανόηση, σεβασμό και υποστήριξη.

Ένα ρεπερτόριο παρεμβάσεων. Αυτό σημαίνει ότι ο σύμβουλος, εκτός από τη βοηθητική σχέση, θέτει σειρά παρατηρήσεων, εισηγήσεων, ιδεών, προκειμένου ο άνθρωπος να ενισχύσει την αυτοεικόνα του, αυτογνωσία, αυτοπεποίθηση, κρίση και να γνωρίσει απωθημένες σκέψεις ή συναισθήματα.

Ψυχολογική μέθοδος που βοηθά τον άνθρωπο να βελτιώσει την προσωπική του κατάσταση, να ανακουφιστεί από τη λύπη και τη στενοχώρια, να αντιμετωπίσει θετικά κρίσιμες καταστάσεις όπως πένθος, σοβαρή ασθένεια, αναπηρία, απώλεια, κατάθλιψη, προβλήματα στην οικογένεια, το επάγγελμα, το γάμο, τις σπουδές

Είναι μια εμπιστευτική διαδικασία με κύριο χαρακτηριστικό το διάλογο
Η Συμβουλευτική δεν ασχολείται με ψυχικά ασθενείς όπως η κλινική ψυχολογία αλλά με ψυχικά υγιείς ανθρώπους

Στη Συμβουλευτική δεν δίνουμε συμβουλές αλλά ακούμε, συζητούμε, προτείνουμε ιδέες, παρέχουμε πληροφορίες και καθοδήγηση, προσφέρουμε τον εαυτό μας για στήριξη.



Τα προσόντα του ατόμου που εξασκεί συμβουλευτική:

· Να είναι σοβαρό, υπεύθυνο και άτομο που να εμπνέει εμπιστοσύνη και σεβασμό
· Να δέχεται τον άνθρωπο όπως είναι με τη διαφορετικότητα του
· Να μην κάνει διακρίσεις
· Να μη υποβάλλει στον άνθρωπο τι να κάνει στη ζωή του
·Να έχει υπομονή και ικανότητες κατανόησης και συμπόνιας
·Να είναι εχέμυθος
·Να γνωρίζει βασικές τουλάχιστο γνώσεις Συμβουλευτικής Ψυχολογίας

Γνώσεις Συμβουλευτικής Ψυχολογίας

Η Συμβουλευτική είναι εφαρμοσμένη ψυχολογία που σημαίνει ότι όσο πιο πολλές γνώσεις ψυχολογίας έχει το άτομο που κάνει Συμβουλευτική, τόσο πιο αποτελεσματική γίνεται η εργασία του. Για το λόγο αυτό στη συνέχεια παρουσιάζονται βασικές ψυχολογικές θεωρίες.
_______________________________________________________________


Η ΨΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ

Η θεωρία του βάθους. Βασίζεται στη θεωρία του Φρόιντ (1923) ο οποίος θεωρείται ως Πατέρας της Ψυχαναλυτικής Θεωρίας. Η θεωρία του Φρόιντ είναι μεγάλη και δυσνόητη. Επικεντρώνεται στη λειτουργία των ενστίκτων και πώς αυτά προσαρμόζονται ώστε ο άνθρωπος να συμπεριφέρεται με τρόπο κοινωνικά αποδεχτό. Σε συντομία η Φροϋδική θεωρία των ενστίκτων είναι η ακόλουθη:
Το άτομο είναι ένα δυναμικό σύστημα γεμάτο ενέργεια υποκείμενο στους νόμους της φύσης και τους κανόνες του πολιτισμού
Τα ένστικτα παράγουν εσωτερική ενέργεια που πρέπει να εκφραστεί ειδάλλως μπορεί να προκαλέσει ανωμαλίες στην ανθρώπινη συμπεριφορά και δυσλειτουργίες στη φυσική υγεία
Το σεξ και η επιθετικότητα είναι τα δύο βασικά ένστικτα που αποτελούν το ακατέργαστο μέρος της προσωπικότητας. Οι άνθρωποι καλούνται να ελέγξουν αυτά τα ένστικτα και να τα χρησιμοποιήσουν σύμφωνα με τους κοινωνικούς κανόνες και τα ήθη
Η κοινωνική συμπεριφορά είναι αποτέλεσμα εσωτερικής επεξεργασίας και πάλης μεταξύ των ακατέργαστων ενστίκτων (id) και των νόμων της κοινωνίας (υπερεγώ).


Τι είναι το ακατέργαστο (id)
Το ακατέργαστο (id) είναι η δεξαμενή της ψυχικής ενέργειας και είναι σε στενή επαφή με τη σωματική διαδικασία από την οποία αντλεί την ενέργειά της. Είναι ο χώρος όπου φυλάσσεται η ενέργεια που παράγει το ξύπνημα ενός ενστίκτου (πχ αναπαραγωγή, επιθετικότητα, επιβίωση). Αν η ενέργεια αυτή δεν διοχετευθεί προς το αντικείμενο που την προκάλεσε (πχ σεξουαλική επαφή) και συσσωρευτεί μέσα στο id τότε δημιουργεί ψυχολογικά ή κοινωνικά προβλήματα και προβλήματα φυσικής υγείας.
Το id είναι γεμάτο από πρωτόγονα ένστικτα παρόμοια με αυτά των θηλαστικών ζώων που ζητούν συνεχώς εκπλήρωση κι εκτόνωση της ενέργειας που παράγουν. Τα ένστικτα έχουν στόχο την επιβίωση, τη διαιώνιση του είδους, την υγεία και ισορροπημένη ανάπτυξη και εξέλιξη της ζωής και του θανάτου. Ο πολιτισμός αποφάσισε μετά την είσοδο της πατριαρχικής κοινωνίας το 5000-4000 πΧ να θέσει φραγμούς κυρίως στο αναπαραγωγικό ένστικτο και κατόπιν στο επιθετικό. Νόμοι, κανονισμοί, ήθη και έθιμα επιστρατεύτηκαν για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός όσο πιο νωρίς στην ηλικία. Η οικογένεια και το σχολείο έχουν αναλάβει αυτό το ρόλο ώστε ο άνθρωπος προτού συμπληρώσει την πρώτη δεκαετία της ζωής του να μπορεί να ελέγξει, εκλογικεύσει και εξιδανικεύσει τα δυο αυτά ένστικτα.


Τι είναι το υπερεγώ

Το υπερεγώ είναι το κοινωνικό υλικό που φτιάχνει τη συνείδηση. Είναι ο εσωτερικοποιημένος ιδανικός κόσμος που αποτελείται από τις παραδοσιακές αξίες και τα ιδανικά της κοινωνίας όπως ερμηνεύονται στο παιδί από τους γονείς του, και επιβάλλονται με τη βοήθεια ενός συστήματος ανταμοιβών και τιμωριών πάνω στο παιδί. Είναι ο ηθικός βραχίονας της προσωπικότητας, αντιπροσωπεύει το ιδανικό παρά το πραγματικό και στοχεύει στην τελειότητα παρά την ευχαρίστηση. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι μπορούν να επηρεαστούν από τα κοινωνικά ιδανικά σε τέτοιο βαθμό ώστε να θυσιάζουν τις ανάγκες ευχαρίστησής τους χάριν της κοινωνικής έγκρισης. Το υπερεγώ αντιπροσωπεύει τις πεποιθήσεις και αξίες των γονιών που είναι συνήθως ενάντια στις πεποιθήσεις του παιδιού. Αυτό μπορεί να οδηγήσει στην κρίση ταυτότητας κατά τη διάρκεια της εφηβείας.

Το εγώ

Είναι η συμπεριφορά που εμφανίζεται μετά την επεξεργασμένη διαδικασία μεταξύ ενστίκτου και υπερεγώ
Το "εγώ" αντιπροσωπεύει την εκδηλωμένη συμπεριφορά που δεν είναι ποτέ αυθεντική
Το ακατέργαστο ένστικτο και το υπερεγώ είναι οι δύο δυνάμεις που προκαλούν εσωτερική σύγκρουση το αποτέλεσμα της οποίας είναι η "συμπεριφορά" που αποτελεί το "εγώ" της προσωπικότητας.
Το "εγώ" λέγεται ότι είναι η αρχή της πραγματικότητας επειδή ο στόχος του είναι να αποτρέψει την κυριαρχία του ενστίκτου έως ότου ανακαλυφθεί ένα αντικείμενο που να είναι κατάλληλο για την ικανοποίηση του ενστίκτου.
Το "εγώ" καταπιεσμένο από το «υπερεγώ» δεν επιτρέπει στον άνθρωπο τη δυνατότητα να έχει καθαρή αυτογνωσία και πλήρη αντίληψη της ιδιοσυγκρασίας, των εσωτερικών επιθυμιών, ταλέντων και αυθεντικών αισθημάτων.
Η δημιουργία αυστηρού υπερεγώ στη συνείδηση οδηγεί το άτομο στο πνίξιμο των ενστίκτων. Σε περίπτωση που το ένστικτο νικήσει τότε το άτομο αναπτύσσει ενοχές που με τη σειρά τους δημιουργούν ψυχικά προβλήματα όπως η υστερία και η κατάθλιψη.
Η δημιουργία χαλαρού υπερεγώ οδηγεί το άτομο σε συμπεριφορές που δε συνάδουν με την κοινωνική ηθική γι’ αυτό και αντιμετωπίζει κοινωνικά προβλήματα και προβλήματα με το νόμο. Αυτό συμβαίνει γιατί το χαλαρό υπερεγώ δεν μπορεί να ελέγξει τα ένστικτα κι έτσι ο άνθρωπος λειτουργεί έξω από τα πλαίσια του νόμου και της ηθικής.
Τα άτομα πρέπει να κρατήσουν σε ισορροπία τις εσωτερικές ανάγκες τους (σεξ και επιθετικότητα) με τις εξωτερικές ανάγκες τους (κοινωνία και πολιτισμός) διαφορετικά θα αντιμετωπίσουν ψυχολογικό ή κοινωνικό πρόβλημα.


Οι αμυντικοί μηχανισμοί

Είναι αυθόρμητοι τρόποι συμπεριφοράς με στόχο το άτομο να νιώσει ανακούφιση ή ικανοποίηση από μια κατάσταση που ενοχλεί.

Αυτοί είναι:

1. Ταύτιση
Το παιδί μαθαίνει να μειώνει την ένταση με την εσωτερικοποίηση της συμπεριφοράς κάποιου άλλου που αγαπά ή φοβάται
Παράδειγμα: Το παιδί ταυτίζεται με τους γονείς του επειδή έχουν περισσότερη δύναμη και του παρέχουν υποστήριξη και καταφύγιο.
Κάποιος μπορεί να ταυτιστεί με φανταστικούς χαρακτήρες, ιδεώδη, ιδέες, ινδάλματα
Τα παιδιά που έχουν απορριφθεί από τους γονείς τους τείνουν να διαμορφώσουν ισχυρή ταύτιση μαζί τους με την ελπίδα της επανάκτησης της αγάπης τους. Σε τέτοιες περιπτώσεις το παιδί δεν ωριμάζει ψυχολογικά
Το παιδί ταυτίζεται με τις απαγορεύσεις των γονέων προκειμένου να αποφευχθεί η τιμωρία. Αυτό το είδος ταύτισης είναι η βάση για το σχηματισμό του υπερεγώ.

Η ταύτιση ως μέθοδος μάθησης
Το παιδί που ταυτίζεται με το γονιό ή κάποιο είδωλο που θαυμάζει ή φοβάται χρησιμοποιεί συμπεριφορές του γονιού ή του ειδώλου για να νιώσει αγάπη, αποδοχή, ασφάλεια.

Παράδειγμα
:
Η κόρη από φόβο ταυτίζεται με τη μητέρα που βρίζει την ίδια και το σύζυγο της. Όταν η κόρη παντρεύεται ασυναίσθητα βρίζει το σύζυγο και τα παιδιά της χρησιμοποιώντας τα ίδια λόγια της μητέρας.
Ο γιος από φόβο ταυτίζεται με τον πατέρα που χτυπά τον ίδιο και τη σύζυγο του. Όταν νυμφεύεται κακοποιεί τη σύζυγο ασυναίσθητα όπως ο πατέρας κακοποιούσε τη γυναίκα του.
Ο γιος από αγάπη ταυτίζεται με τη μητέρα του που κακοποιείται από το σύζυγο της. Ο γιος στην ενηλικίωση γίνεται μαχητής ενάντια στη βία σε βάρος της γυναίκας.
Το κάθε παιδί είναι διαφορετικό γι' αυτό και χρησιμοποιεί την ταύτιση με διαφορετικό τρόπο


2. Μετατόπιση
Όταν εμποδίζεται ένα αρχικό συναίσθημα ή ένα ένστικτο από εξωτερικά ή εσωτερικά εμπόδια το άτομο μπορεί να βρει έξοδο για να διοχετεύσει αυτό το συναίσθημα.

Παραδείγματα
:
Θυμωμένος άντρας μπορεί να μετατοπίσει το θυμό του χτυπώντας τη σύζυγό ή τα παιδιά του
Σεξουαλικά απογοητευμένος ή στερημένος άντρας οδηγεί αυτοκίνητο ή μοτοσικλέτα με υπερβολική ταχύτητα.
Στερημένη γυναίκα σεξουαλικά μπορεί να μετατοπίσει την ανάγκη της στην υπερβολική κατανάλωση, στην υπέρμετρη εργασία, υπέρμετρη ομιλία, ονειρεύεται τη σεξουαλική εκτόνωση

3. Εξιδανίκευση
Μετατόπιση που παράγει ένα υψηλότερο πολιτιστικό επίτευγμα
Ο Φρόιντ παρατήρησε ότι το ενδιαφέρον του Leonardo Dα Vinci για το έργο της Madonnas ήταν μια μετουσιωμένη έκφραση για την οικειότητα με τη μητέρα του από την οποία ήταν χωρισμένος σε μια τρυφερή ηλικία
Δεδομένου ότι η εξιδανίκευση δεν οδηγεί στην πλήρη ικανοποίηση υπάρχει πάντα κάποια υπόλοιπη ένταση.
Κατά τον Φρόιντ η αγάπη είναι εξιδανικευμένη σεξουαλική έκφραση
Τα επιθετικά παιγνίδια (ποδόσφαιρο, πάλη, κλπ) είναι εξιδανικευμένες μορφές επιθετικότητας

Παράδειγμα:
Άντρας λέει συνέχεια σ' αγαπώ σε μια κοπέλα αντί να της πει θέλω να κάνω σεξ μαζί σου. Όταν κάνει σεξ σταματά να της λέει σ’ αγαπώ γιατί η εσωτερικευμένη ενέργεια που δημιουργούσε την εξιδανίκευση εκτονώθηκε
Ερωτικά τραγούδια, ποιήματα, χορός, ζωγραφική, θέατρο και άλλες τέχνες με ερωτικό ή επιθετικό περιεχόμενο είναι εξιδανικευμένες μορφές απωθημένης σεξουαλικής ενέργειας

Ψυχογενής αμνησία
Όταν ένα βίωμα είναι οδυνηρό τότε απωθείται στο ασυνείδητο προκαλώντας ψυχογενή αμνησία

Παραδείγματα:
Το κακομεταχειρισμένο σεξουαλικά κορίτσι απώθησε την τραυματική εμπειρία της και κατά συνέπεια είναι ανίκανη να την θυμηθεί.

Προβολή

Η πηγή της ανησυχίας αποδίδεται στον εξωτερικό κόσμο παρά σε προσωπικές αιτίες
Ο άνθρωπος προβάλλει τα δικά του λάθη, αδυναμίες, ανασφάλειες πάνω στους άλλους

Παράδειγμα:
Στην προβολή, κάποιος τεμπέλης αποκαλεί τους άλλους τεμπέληδες, κάποιος που ζηλεύει αποκαλεί τους άλλους ζηλιάρηδες κλπ.
Είπε ο γάιδαρος του πετεινού κεφάλα
Κάποιος που σε μισεί σε ρωτά «με μισείς;» κάποιος που πεινά σε ρωτά «πεινάς;», κάποιος που δε σ' αγαπά σου λέει «δεν μ' αγαπάς», κάποιος που φοβάται σε ρωτά «φοβάσαι;» κλπ
Η προβολή χρησιμοποιείται πιο πολύ από συζύγους σε στενές σχέσεις και ιδιαίτερα το γάμο

Αντιδραστικός σχηματισμός
Η αντικατάσταση στη συνείδηση μιας ανησυχίας, ενοχής ή συναισθήματος από το αντίθετό του με τρόπο υπερβολικό.
Οι ακραίες μορφές συμπεριφοράς οποιουδήποτε είδους δείχνουν συνήθως έναν σχηματισμό αντίδρασης.

Παραδείγματα:
Παιδεραστής εκφράζεται με ακραία ηθική συμπεριφορά ενάντια στην παιδεραστία.
Γονιός που δεν αγαπά το παιδί οδηγείται στην υπερπροστασία.


Αυταπάτη

Ασυνείδητη προσπάθεια αλλοίωσης της πραγματικής εικόνας μιας δύσκολης κατάστασης. Ο δυστυχής και πονεμένος βρίσκει επιπόλαιους τρόπους να κάνει την πραγματικότητα υποφερτή.

Παράδειγμα: Δυστυχείς άνθρωποι νιώθουν ευτυχισμένοι γιατί κέρδισε η ομάδα τους σε έναν αγώνα. Δυστυχείς νομίζουν ότι είναι ευτυχισμένοι γιατί φορούν ένα ένδυμα πολυτελείας, ή πολύτιμα μέταλλα, ή οδηγούν ένα ακριβό αυτοκίνητο.

Η Ψυχαναλυτική Συμβουλευτική

Ο κεντρικός στόχος του συμβούλου είναι να καθοδηγήσει έναν ασθενή προς την ανακάλυψη των ιδεών μεταξύ των παρόντων συμπτωμάτων και της προέλευσης του παρελθόντος. Η Ψυχαναλυτική Συμβουλευτική χρησιμοποιεί τις εξής μεθόδους:
— Ελεύθερος συνειρμός ή μιλώ προς τα έξω
«Μιλώ προς τα έξω» σημαίνει βγάζω από μέσα μου απωθημένες σκέψεις κι εμπειρίες. Είναι μια μέθοδος στην οποία ένα άτομο μπορεί να πει οτιδήποτε έρχεται στο μυαλό του ανεξάρτητα από το πόσο προσωπικό, επίπονο, χωρίς νόημα ή άσχετο μπορεί να είναι
— Οι ασθενείς ενθαρρύνονται να εκφράσουν ελεύθερα και άφοβα τις σκέψεις, τα συναισθήματα, τις ιδέες, τις μνήμες, τις επιθυμίες, τα όνειρα, και τις ταυτίσεις τους
Ερμηνεία αυθόρμητου και ονείρων
Το υλικό που απωθείται μπορεί να εμφανίζεται σε λανθάνουσα κατάσταση όταν η ισχύς του υπερεγώ μειωθεί όπως η μέθη, ο θυμός, η αφηρημάδα, τα όνειρα κ.ά.
Παράδειγμα
Μεθυσμένος άντρας φωνάζει τη γυναίκα του χρησιμοποιώντας το όνομα της ερωμένης
Ερωτευμένη γυναίκα με το γιατρό της ξεχνά τα κλειδιά του σπιτιού της στο γραφείο του
Ανάλυση των ονείρων
Αυτή η μέθοδος είναι βασισμένη στην υπόθεση ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου απωθημένες σκέψεις, επιθυμίες, φόβοι κλπ εμφανίζονται με συμβολικό τρόπο
Το όνειρο λέει την αλήθεια που η λογική έντονα αρνείται να δεχθεί (προφητικά όνειρα)
Όταν η λογική αποδεχθεί την αλήθεια του ασυνείδητου τότε ο άνθρωπος ισορροπεί
Παραδείγματα
Γυναίκα που κακοποιείται από το σύζυγός της βλέπει όνειρο ότι ο σύζυγός της πέθανε.
Υπερφορτωμένος με ευθύνες άνθρωπος βλέπει όνειρο ότι πνίγεται στη θάλασσα
Ο άντρας που ασυνείδητα ποθεί την κόρη του βλέπει όνειρο ότι την παντρεύεται
Ο άντρας που ποθεί τη φίλη της γυναίκας του βλέπει όνειρο ότι κάνει έρωτα μαζί της και τον σκοτώνει η γυναίκα του
Η μαθήτρια που φοβάται τις εξετάσεις βλέπει όνειρο ότι πέθαναν οι γονείς της και ήταν πολύ χαρούμενη

Ο ρόλος των γονιών
Η ψυχαναλυτική θεωρία είναι η πρώτη που έδωσε μεγάλη σημασία στην επίδραση των γονιών και κυρίως της μητέρας στην ανάπτυξη του παιδιού. Σε συντομία η θεωρία αναφέρει ότι:
Οι γονείς διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στην ανάπτυξη του υπερεγώ του παιδιού που έχει την ικανότητα να οδηγήσει στη νεύρωση, την υστερία, την κατάθλιψη και ασθενική συμπεριφορά ή στην βίαιη κι αντικοινωνική συμπεριφορά.
Οι γονείς συμβάλλουν στην εσωτερίκευση από το παιδί παράλογων πληροφοριών για τη ζωή, φόβων και υπερβολών


Μεταφροϋδικοί

Carl Jung (1933)
Εισηγείται την έννοια της persona (μάσκα) για να τονίσει ότι ο άνθρωπος αναγκάζεται να κρύβει τον εσωτερικό του κόσμο μπροστά στους άλλους.
Η μητέρα παίζει καθοριστικό ρόλο στην ψυχολογική ανάπτυξη του παιδιού. Σε περίπτωση αυταρχικής μητέρας οι επιπτώσεις στο παιδί είναι σοβαρές.

Hurry Stack Sullivan (1953)
Υπογράμμισε τις κοινωνικές απαιτήσεις και πιέσεις και του ρόλου των στη δημιουργία ψυχολογικών προβλημάτων
Οι άνθρωποι μπορούν να αρρωστήσουν εάν δεν βιώσουν την αποδοχή, το σεβασμό, και την αγάπη από τους γονείς ειδικά τη μητέρα τους.

Margaret Mahler (1979)
Πρότεινε ότι ψυχρές, απορριπτικές και απόμακρες μητέρες μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά συναισθηματικά προβλήματα στα παιδιά τους.

Karen Horney (1950)
Τόνισε τη σημασία των περιβαλλοντικών και πολιτιστικών πλαισίων που έχουν την ικανότητα να προκαλέσουν σοβαρά συναισθηματικά προβλήματα.
Οι άνθρωποι γίνονται νευρωτικοί λόγω των υπέρμετρων πιέσεων και φόβων που δημιουργεί η κοινωνία και ο πολιτισμός

Melanie Klein (1945)
Το παιδί μεγαλώνει μέσα από σχέσεις και ταυτίσεις στον κοινωνικό του χώρο.
Δεν είναι μόνο η σχέση μητέρας παιδιού που είναι σημαντική αλλά και οι υπόλοιπες σχέσεις του παιδιού με τους άλλους.

John Bowlby (1952)
Για να μπορέσει ένα παιδί να αναπτυχθεί ομαλά χρειάζεται στοργική σχέση. Χωρίς σταθερή φυσική και ψυχολογική στήριξη μέσα από μια στενή σχέση μητέρας παιδιού, το παιδί δεν αναπτύσσεται ομαλά.
Το χάδι και η στοργική αγκαλιά είναι πιο σημαντικά από το φαγητό, τις ανέσεις, το χρήμα.
Παιδιά που δε βίωσαν τη στοργική σχέση των γονιών δε μεγάλωσαν ψυχολογικά ή ανάπτυξαν σοβαρά ψυχικά και κοινωνικά προβλήματα.

Σ. Σταύρου (2006)
Η ανάγκη για στοργή και ανακουφιστική επαφή είναι ένστικτο ξεχωριστό από το σεξ που εμφανίζεται σε όλες τις ηλικίες
Η πραγματική αγάπη υπάρχει μεταξύ δυο ανθρώπων που μπορούν και χρησιμοποιούν το σώμα τους για στοργικό αγκάλιασμα και ανακουφιστική (όχι σεξουαλική) επαφή.
Το στοργικό αγκάλιασμα για το παιδί αλλά και τον ενήλικα είναι ασφάλεια, αποδοχή, συμπόνια, εμπιστοσύνη.
Έχουμε την ανάγκη της αγκαλιάς των άλλων για να μοιραστούμε μια δυσάρεστη κατάσταση, μια τραυματική εμπειρία, ένα μεγάλο φόβο (πχ θάνατο, πόλεμο, θεομηνία). Σε δύσκολες περιπτώσεις η αγκαλιά των άλλων δημιουργεί ανακούφιση, ασφάλεια.


Στόχοι της ψυχανάλυσης

Να βοηθήσει τους ασθενείς να χαίρονται τη ζωή τους
Να δημιουργήσουν ένα λιγότερο τιμωρητικό υπερεγώ
Να ξεπεράσουν τη γονεϊκή εξάρτηση
Να εφαρμόσουν μια ισορροπία μεταξύ των εσωτερικών και εξωτερικών αναγκών
Να ενισχύουν το εγώ τους με την απελευθέρωση των απωθημένων σκέψεων και πόθων
Να φέρουν στο συνειδητό ασυναίσθητες σκέψεις και βιώματα
Να αναπτύξουν μια καλή και σαφή γνώση για τις ανάγκες τους και τις λειτουργίες τους καθώς επίσης και μια σαφή αντίληψη για την πραγματική ζωή
Να χρησιμοποιούν το σώμα τους για ανακουφιστική επαφή και απόδειξη αποδοχής κι εμπιστοσύνης.

Bowlby, J. (1952). Maternal care and mental health: A report on behalf of the World Health Organization. Geneva WHO
Freud, S. (1923). The Standard Edition of the Collected Works of Sigmund Freud. (Vol. 19.) London: Hogarth Press.
Horney, K. (1937). The Neurotic Personality of Our Time. London: Routledge & Kegan Paul Ltd.
Jung, C.G. (1933). Memories, Dreams, Recollections. New York: Vintage.
Klein, M. (1945). Love, Guilt and Reparation and Other Works. (1921-1945). London: the Hogarth Press.
Mahler, S.M. (1973). The Psychological Birth of the Human Infant, New York: Basic Books.
Stavrou S. (2006) The Anatomy of Love. In Press
Sullivan, K. (1953). Personality development. In S.C. Hall, & G. Lindzey, (Eds.), Theories of Personality. New York: John Wiley
___________________________________________________________________



ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ

Ivan Pavlov, John B Watson, Burrhus F Skinner

Οι ανωτέρω τρεις επιστήμονες καθιέρωσαν τη θεωρία του συμπεριφορισμού που είχε ως βάση πειράματα που έγιναν με ζώα, όπως σκύλοι, ποντίκια, περιστέρια, πίθηκοι, κ.ά.
Ο Συμπεριφορισμός δίνει σημασία στα εξωτερικά ερεθίσματα που διευκολύνουν την εκμάθηση υγιών ή ανθυγιεινών συνηθειών.
Υποτιμά τον εσωτερικό ψυχικό κόσμο, τις διανοητικές και γνωστικές δυνατότητες των ανθρώπων. Είναι η μέθοδος που χρησιμοποιείται για να εκπαιδεύσει τα ζώα για να συνεργαστούν με τους ανθρώπους και να εκτελέσουν τα διάφορα προγράμματα στα τσίρκα ή άλλες καταστάσεις.
Η συμπεριφορική παροχή συμβουλών μπορεί να οδηγήσει σε αποτελέσματα όταν χρησιμοποιείται κυρίως για παιδιά, άτομα με νοητική στέρηση ή συνειδησιακή στέρηση και συναισθηματικά ανώριμα άτομα.


Συνειρμική μάθηση (Η δύναμη της συνήθειας)

Ο οργανισμός μαθαίνει ότι δύο ερεθίσματα τείνουν να πάνε από κοινού.
Το άτομο αναπτύσσει μια συνήθεια ή μαθαίνει κάτι όταν επαναλαμβάνει μια συμπεριφορά που έχει επιβράβευση ή δεν έχει τιμωρία ή αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή του.
Η συμπεριφορά που τιμωρείται ή δεν επιβραβεύεται σταματά ή μειώνεται
Τα μοντέρνα συστήματα σωφρονισμού και παιδαγωγικής έχουν τη βάση τους στη θεωρία αυτή. To σύστημα βαθμολογίας στα σχολεία, το "Star System" στα νηπιαγωγεία, στην «Ανοιχτή Φυλακή» σε σωφρονιστικά ιδρύματα κάνουν χρήση της μεθόδου αυτής.
Ο μιμητισμός
Η μαθησιακή μέθοδος αναφέρει ότι το παιδί μαθαίνει μέσα από τη μίμηση και την αντιγραφή των γονιών, των δασκάλων, των φίλων, των ηθοποιών στην τηλεόραση, κ.ά.


Η τιμωρία και η επιβράβευση στη Συμβουλευτική

Ο/Η σύμβουλος επιβραβεύει τον άνθρωπο χρησιμοποιώντας τον έπαινο, την κατανόηση, την αποδοχή, το ζεστό άγγιγμα (συμπόνια).
Ο/Η σύμβουλος αναζητεί μέσα από το διάλογο ποιό είδος επιβράβευσης ανταποκρίνεται στον άνθρωπο και το χρησιμοποιεί για να τον ενισχύσει
Ο/Η σύμβουλος επιβραβεύει την επιθυμητή συμπεριφορά και αδιαφορεί για την ανεπιθύμητη
Η επιβράβευση στην αρχή είναι συστηματική αργότερα γίνεται πιο αραιά

Η χαλάρωση

Ο/Η πελάτης ξαπλώνει χωρίς παπούτσια, ζώνη ή οτιδήποτε σφίγγει το σώμα. Κλείνει τα μάτια και συγκεντρώνει τη σκέψη και την προσοχή στην περιοχή του προσώπου και ιδιαίτερα της μύτης, του μετώπου και της αναπνοής.
Ο/Η σύμβουλος επαναλαμβάνει τη λέξη «χαλάρωσε» αγγίζοντας ελαφρά τον ώμο του


Οι στόχοι της Συμπεριφορικής Συμβουλευτικής είναι

Να εντοπίσει τις αρνητικές συνήθειες στον άνθρωπο και να τις αποσβέσει ενισχύοντας τες με επιβραβεύσεις καλές συνήθειες
Να βοηθήσει ον άνθρωπο να αναπτύξει συμπεριφορές που του προσφέρουν ικανοποίηση και χαρά
Να βοηθήσει τον άνθρωπο να αναπτύξει την ικανότητα αυτοενίσχυσης, αυτοελέγχου και αυτοδιοίκησης.

Pavlov, I. P. (1927). Conditioned Reflexes: An Investigation of the Physiological Activity of The Cerebral Cortex. Translated and Edited by G. V. Anrep.
Skinner, B. F. (1938). The behavior of organisms. New York: Appleton-Century-Crofts.
Watson, J. B. (1913). Psychology as the behaviorist views it. Psychological Review, 20, 158-177.



Η ΠΡΟΣΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ

Ο Carl Rogers (1951) είναι ο πατέρας αυτής της θεωρίας ο οποίος πίστεψε στη φυσική δύναμη ενός οργανισμού να θεραπευθεί από μόνος του. Θεωρεί ότι η ψυχοθεραπεία πρέπει να είναι μια διαδικασία που μετακινεί τους περιορισμούς που αποτρέπουν ένα άτομο για να βιώσεις τις προσωπικές του ανάγκες. Αυτοί οι περιορισμοί αυξάνονται από τις μη ρεαλιστικές απαιτήσεις που οι άνθρωποι φορτίζουν τη ζωή τους.
Ο Rogers πρότεινε το ψυχολογικό κλίμα στο οποίο οι πελάτες (ασθενείς) μπορούν να αισθανθούν άνευ όρων αποδεκτοί, κατανοητοί, και εκτιμημένοι ως άνθρωποι.
Οι πελάτες υποστηρίζονται από το θεράποντα για να αναπτύξουν αυτοσεβασμό και αξιοπρέπεια και να επανεγκαθιδρύσουν μια καλύτερη εικόνα για τον εαυτό τους
Οι πελάτες (ασθενείς) ενθαρρύνονται για να καταλάβουν και να πιστέψουν ότι έχουν τις εσωτερικές δυνατότητες να αυτοθεραπευθούν.
Ακρογωνιαίος λάθος της ανάπτυξης υγιούς προσωπικότητας είναι η πλήρης και χωρίς όρους αποδοχή του παιδιού από γονείς, δασκάλους και άλλους. Οι γονείς κάνουν λάθος να συγκρίνουν τα παιδιά τους. Πρέπει να τα δέχονται με τη διαφορετικότητα τους. Να βοηθούν ακόμη τα παιδιά να δεχθούν τη διαφορετικότητα τους χωρίς να θέλουν να μοιάσουν με κανένα άλλο.

Alfred Adler (1931)

Εισηγείται ότι ο κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός γιατί εφαρμόζει ένα δικό του τρόπο ζωής (style of life). Ο δημιουργικός εαυτός βοηθά στην επιβίωση και στην εξεύρεση νοήματος στη ζωή.


Στόχοι της προσωποκεντρικής συμβουλευτικής

Να βοηθήσει ώστε:
Ο άνθρωπος να καταστεί ένα ώριμο και ψυχολογικά υγιές πρόσωπο
Να αποκτήσει αυτοσεβασμό και αυτοαποδοχή
Να αναλάβει προσωπική ευθύνη για τη ζωή του
Να αποκτήσει αυτονομία, ανεξαρτησία και ελευθερία
Να δημιουργήσει βαθύτερες διαπροσωπικές σχέσεις
Να αναπτύξει δημοκρατικό χαρακτήρα
Να εμπλακεί στη δημιουργικότητα
Να δώσει έμφαση στην αυθεντικότητα και όχι στην προσποίηση και την υποκρισία
Να εμπλακεί ενεργά προς τα προβλήματα των άλλων
Να επιστρέψει στη Μάνα Φύση
Να δείξει περισσότερο ενδιαφέρον για αγάπη, φιλία και οικειότητα

Η διαδικασία
Ο πελάτης και ο σύμβουλος συνεργάζονται ως φίλοι και δουλεύουν πρόσωπο με πρόσωπο.
Ο πελάτης θεωρείται ως μοναδικός άνθρωπος και όχι ως αντικείμενο όποιος κι αν είναι, ότι κι αν πρεσβεύει.
Ο σύμβουλος παρέχει στον ασθενή ζεστασιά, φροντίδα, αποδοχή, εμπιστοσύνη και σεβασμό. Νιώθει τον προσωπικό του κόσμο και τον βοηθά να εκφραστεί ελεύθερα χωρίς φόβο και ντροπή.
_______________________________________________________________________________
Adler, A. (1956). The Individual Psychology of Alfred Adler. H. L. Ansbacher and R. R. Ansbacher (Eds.). New York: Harper Torchbooks.
Rogers, Carl. (1959). "A theory of therapy, personality and interpersonal relationships asdeveloped in the client-centered framework.", in (Ed.) S. Koch: Psychology: A study of a science. Vol. 3: Formulations of the person and the social context.. New York: McGraw Hill.
Rogers, Carl (1961). On becoming a person: A therapist's view of psychotherapy. London: Constable.


ΟΛΙΣΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ (Gestalt)

Η ψυχολογία του ανθρώπου είναι αποτέλεσμα ενός συνολικού βιώματος αποτελούμενου από το σώμα, το μυαλό και το περιβάλλον.
Ο Fritz Perls είναι ο ιδρυτής αυτής της θεωρίας που εισηγείται ότι ο ανθρώπινος οργανισμός είναι μια ενότητα που μπορεί να υπάρξει σαν ολότητα σε ένα περιβάλλον.
Ο άνθρωπος αποτελεί μέλος του φυσικού περιβάλλοντος και αποκτά νόημα και αξία όταν είναι μέσα στο χώρο του, γι’ αυτό και δεν μπορούμε να τον ψυχολογήσουμε μακριά από το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει.
Ο ανθρώπινος οργανισμός αναζητεί συνέχεια μια ισορροπία μεταξύ προσωπικών και κοινωνικών αναγκών. Όταν οι προσωπικές ανάγκες συγκρούονται με τις κοινωνικές τότε δημιουργείται μια κατάσταση ανισορροπίας.
Όταν μια προσωπική ανάγκη δεν ικανοποιείται τότε ο άνθρωπος αναπτύσσει δυσφορία, ένταση και μιζέρια.


Η αξία των αισθημάτων

Είναι βασικά μέρη της ανθρώπινης ύπαρξης που βοηθούν στην ψυχολογική ισορροπία, ωρίμανση και ανακούφιση της ψυχής
Η απογοήτευση είναι αίσθημα που ο άνθρωπος πρέπει να ζήσει για να μάθει να δέχεται τις αποτυχίες και τα λάθη του και να μη φοβάται να δεχθεί τον εαυτό του όπως είναι και όχι όπως τον θέλουν οι άλλοι, γονείς, σχολείο, κοινωνία.
Η λύπη, το κλάμα, ο θυμός, ο έρωτας, το μίσος είναι ισχυρά αισθήματα που πολλοί έμαθαν μέσα από την κοινωνική αγωγή να πνίγουν. Το πνίξιμο τους δημιουργεί απωθημένη ενέργεια που κάνει ζημιά στο νευρικό σύστημα.
Ο άνθρωπος από παιδί μαθαίνει να χρησιμοποιεί τη λογική για να υποτάσσει τα αισθήματα. Η υπερβολική χρήση της λογικής και η μειωμένη χρήση αισθημάτων οδηγεί σε αυταπάτες και φανταστικές καταστάσεις που καταστρέφουν την αυτογνωσία και την ανθρώπινη ύπαρξη.
Ο άνθρωπος που δεν μπορεί να αποδεχτεί τον εαυτό του είναι συναισθηματικά ανώριμος και γίνεται νευρωτικός


Οι στόχοι της Ολιστικής Συμβουλευτικής

Να ενισχύσει τον ασθενή στο να αναπτύξει αυτογνωσία και αυτοαποδοχή
Να βοηθήσει τον ασθενή να κατανοήσει το περιβάλλον μέσα στο οποίο ζει για να μπορέσει να προσαρμοστεί
Να βοηθήσει τον ασθενή να κάνει χρήση των αισθημάτων, να κλάψει, να θυμώσει, να ερωτευτεί
Να βοηθήσει τον ασθενή ώστε να εφαρμόσει στη ζωή του μια ισορροπία μεταξύ προσωπικών και κοινωνικών αναγκών
Να βοηθήσει τον ασθενή να κάνει χρήση του σώματος για επικοινωνία, υγεία, ανάπτυξη
Να βοηθήσει τον ασθενή να δεχτεί μια μεγάλη απογοήτευση, ήττα, κρίση

Perls, F. (1969) Ego, Hunger, and Aggression: the Beginning of Gestalt Therapy. New York, NY: Random House (originally published in 1947)
Perls, F. (1951) Gestalt therapy: Excitement and growth in the human personality. New York, NY: Julian.


ΥΠΑΡΞΙΑΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ

Οι Irvin Yalom and Rollo May είναι θεμελιωτές της υπαρξιακής θεωρίας που υπογραμμίζει τη σημασία της ανθρώπινης διάστασης όπως βιώνεται από ένα άτομο και τονίζει τη σημασία της εμπειρίας, της ελευθερίας, της αγάπης, της μοναδικότητας.

Ελευθερία

Η υπαρξιακή ψυχολογία δίνει έμφαση στην ανάγκη για την ελευθερία των ανθρώπινων οντων να αποφασίσουν για τις αξίες και τον τρόπο ζωής τους
Λόγω της ελευθερίας τους, οι άνθρωποι πρέπει να είναι συνεπείς ειδάλλως η ύπαρξή και η ευημερία τους είναι σε κίνδυνο
Η ελευθερία είναι ένα προνόμιο αλλά συγχρόνως είναι ένα καθήκον
Τα παιδιά πρέπει να προετοιμαστούν πώς να χρησιμοποιήσουν την ελευθερία που θα έχουν στη ζωή τους
Οι άνθρωποι φοβούνται να είναι ελεύθεροι επειδή είναι εξαρτημένοι από άλλους
Οι άνθρωποι προτιμούν να ανήκουν σε ομάδες επειδή φοβούνται τη μοναξιά, την ελευθερία και την ανεξαρτησία

Σ. Σταύρου (2001)

Χωρίς ελευθερία ο άνθρωπος υποφέρει από κατάθλιψη

Απομόνωση και μοναξιά

Οι άνθρωποι στερούνται κοινωνικές δεξιότητες γι’ αυτό και αδυνατούν να κοινωνικοποιηθούν, να δημιουργήσουν σχέσεις.
Οι άνθρωποι μπορούν να αναγκαστούν να κοπούν από τους άλλους
Οι άνθρωποι είναι με άλλους αλλά αισθάνονται μόνοι
Υπάρχει ένα απύθμενο χάσμα μεταξύ εμένα και σένα

Αγάπη

Πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν λάβει ποτέ τη γνήσια αγάπη δεν ξέρουν πώς να την προσφέρουν σε άλλους

Θάνατος

Η θεμελιώδης πηγή ανησυχίας
Οι άνθρωποι φοβούνται το τέλος της ύπαρξης τους
Ο θάνατος ενός γονέα μπορεί να προκαλέσει ψυχολογικά προβλήματα στα παιδιά
Οι γονείς και οι δάσκαλοι δεν προσφέρουν πληροφορίες και οδηγίες ως προς τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά μπορούν να αντιμετωπίσουν το φόβο του θανάτου

Νόημα

Πολλοί άνθρωποι στο σύγχρονο πολιτισμό έχουν μια μειωμένη αίσθηση του νοήματος της ζωής
Οι άνθρωποι έχασαν την αίσθηση της έννοιας της ζωής ως αποτέλεσμα του τρόπου ζωής τους, μακριά από τη φύση στερώντας τον εαυτό τους από τον ενθουσιασμό που η φύση μπορεί να τους παρέχει
Οι σύγχρονοι άνθρωποι αναπτύσσουν την ψευδαίσθηση ότι τα χρήματα, η σταδιοδρομία και η δύναμη μπορούν να παρέχουν το απόλυτο νόημα στη ζωή
Οι σύγχρονοι άνθρωποι δίνουν περισσότερη σημασία στα υλικά πράγματα παρά σε συναισθηματικά και ανθρωπιστικά


Οι στόχοι της Υπαρξιακής Συμβουλευτικής

Η δημιουργία θερμής σχέσης με τον ασθενή. Αυτό βοηθά τον ασθενή να νιώσει ότι υπάρχει, δεν είναι μόνος
Να βοηθήσει τον ασθενή να ξεπεράσουν τις ανησυχίες, τους φόβους και εξαρτήσεις τους και να ενισχύσουν τις διαπροσωπικές τους σχέσεις
Να βοηθήσει τον ασθενή να ξεχωρίσει μεταξύ του τι νιώθει και τι σκέφτεται, να γίνει υπεύθυνος και καλός χρήστης της ελευθερίας, της αγάπης κι του έρωτα

Yalom I. The Theory and Practice of Group Psychotherapy New York: Basic Books, 1970.
Yalom I. Existential Psychotherapy New York: Basic Books, 1980.
Μαy R. The Meaning of Anxiety (1950), Ν.Υ. W. W. Norton 1996
Μαy R. Man’s Search for Himself (1953), Ν.Υ. Delta 1973


ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΚΗ

Ο Victor Frankl (1948) είναι ο ιδρυτής της Λογοθεραπευτικής Συμβουλευτικής
Από το 1942-1945 ο Frankl είχε την εμπειρία της φυλάκισης στα ναζιστικά στρατόπεδα κι όμως βρήκε ελπίδα επιβίωσης με το να γράφει τη θεραπεία του για το νόημα της ζωής κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του
Λογοθεραπευτική σημαίνει θεραπεία μέσα από την αναζήτηση νοήματος (λόγος) και θέλησης για ζωή
Είναι η μέθοδος που οι σύμβουλοι χρησιμοποιούν για να βοηθήσουν τους πελάτες τους στην αναζήτησή νοήματος και κίνητρο για ζωή
Ο άνθρωπος έχει την ελευθερία της θέλησης που μπορεί να τον βοηθήσει να βρει νόημα στη ζωή
Η θέληση για νόημα ζωής είναι η θεμελιώδης κινητήρια δύναμη στους ανθρώπους
Οι άνθρωποι χρειάζονται κίνητρο για να ζήσουν με νόημα τη ζωή τους
Χωρίς νόημα ο άνθρωπος νιώθει κενός, γίνεται επιθετικός, καταθλιπτικός και καταναλωτικός στην προσπάθεια να γεμίσει το κενό στην ψυχή με υλικά αγαθά


Πηγές νοήματος

Εργοθεραπεία
Η εργασία μπορεί να βοηθήσει τον άνθρωπο:
Για να είναι δημιουργικός
Για να αισθανθεί χρήσιμος
Να βιώσει εμπειρίες και να αναπτυχθεί
Για να ενισχύσει τον αυτοσεβασμό τους
Για να κοινωνικοποιηθεί
Για να ανεξαρτικοποιηθεί οικονομικά και υπαρξιακά

Αγαπιοθεραπεία (love therapy)

Νόημα στην αγάπη
Η αγάπη είναι πρωταρχική ανάγκη, δίνει κίνητρο, νόημα, ελπίδα, δίνει λύση στη μοναξιά, την απομόνωση, τη θλίψη
Αυτός που νιώθει ότι αγαπιέται νιώθει ευτυχής, ικανοποιημένος από τη ζωή και τον εαυτό του
Έμφυτος στόχος όλων είναι να αγαπηθούν και να αγαπήσουν

Σ. Σταύρου (2003)

Η αγάπη αποκτά αξία κι ενδιαφέρον όταν δεν είναι σεξοκεντρική
Αγάπη σημαίνει ανακούφιση, στήριξη, αποδοχή, σημαίνει χρήση του σώματος χωρίς σεξουαλική παρεξήγηση

Νόημα στο βάσανο (Βασανοθεραπεία)

Το βάσανο μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να γίνουν πλουσιότερα και ισχυρότερα
Το βάσανο μπορεί να δώσει την ευκαιρία στους ανθρώπους να αναπτύξουν μια καλύτερη αντίληψη για τις ικανότητές τους και τους ίδιους
Το βάσανο μπορεί να δώσει νόημα στη ζωή με την εύρεση των τρόπων να αντιμετωπισθούν και να υπερνικηθούν οι δυσκολίες
Το βάσανο δεν πρέπει να θεωρείται πρόβλημα αλλά πρόκληση
Σε όλες τις περιστάσεις η ζωή δεν παύει ποτέ να έχει μια έννοια

Νόημα στην κοινωνική προσφορά και τον αλτρουισμό

Οι άνθρωποι μπορεί να βρουν νόημα στη ζωή μέσα από την ανιδιοτελή προσφορά στον πάσχοντα συνάνθρωπο, στη φύση, την κοινωνία

Οι στόχοι της λογοθεραπευτικής

Να ενισχύσει τον ψυχολογικό κόσμο του ασθενή με νόημα, ελπίδα, κίνητρο, θέληση για ζωή, αγάπη, προσφορά και δημιουργία

Frankl, V. (1959). Man's Search for Meaning. Boston, Massachusetts: Beacon Press



Η ΓΝΩΣΤΙΚΟ-ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ

Η μέθοδος αυτή στοχεύει στη γνωστική τροποποίηση της συμπεριφοράς. Θεμελιωτές οι Aaron Βeck (1979) και Albert Ellis (1977).
Η μέθοδος βασίζεται στη σχέση και αλληλεπίδραση τριών μεταβλητών: συναίσθημα, λογική και συμπεριφορά.
Δίνει έμφαση στην ενίσχυση της λογικής για να ελέγξει τα αισθήματα
Το αίσθημα και η σκέψη έχουν άμεση σχέση, άρα το συναίσθημα μπορεί να επηρεάσει τη λογική και η λογική το συναίσθημα
Οι άνθρωποι μπορούν να κυριαρχήσουν τη ζωή τους εάν μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τη λογική με εποικοδομητικό τρόπο
Ο άνθρωπος που εισάγει στη λογική του κακές και απαισιόδοξες σκέψεις επηρεάζει αρνητικά τα συναισθήματα του.

Παράλογη παιδαγωγική

Τα παιδιά μπορούν να αφομοιώσουν παράλογες σκέψεις και ιδέες με την παρατήρηση των γονέων τους, την τηλεόραση και την υπόδειξη των δασκάλους τους
Οι γονείς οι ίδιοι έχουν παράλογες ιδέες και τάσεις, προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες που επιβάλλουν στα παιδιά τους
Οι γονείς μπορούν να χρησιμοποιήσουν ψέματα για να απειλήσουν τα παιδιά τους στην προσπάθειά τους να ελέγξουν και να διαμορφώσουν τις ζωές τους
Τα παραμύθια παρέχουν στα παιδιά ψεύτικες πληροφορίες για τη ζωή, και γεμίζουν το μυαλό τους με κακή πληροφόρηση, παράλογους φόβους, δεισιδαιμονίες και προκαταλήψεις
Τα μαζικής επικοινωνίας μέσα έχουν επίσης τη δυνατότητα να πλαστογραφήσουν τα πραγματικά γεγονότα, να διαδώσουν παράλογες σκέψεις και να προωθήσουν μη ρεαλιστικές ιδέες

Η κυριαρχία του παράλογου (που δε βοηθά την υγεία, την ανάπτυξη, την ικανοποίηση στη ζωή)

Οι άνθρωποι όχι μόνο γίνονται παράλογοι αλλά επιθυμούν να μείνουν παράλογοι και να πείσουν άλλους να αποδεχθούν και να ακολουθήσουν τον παραλογισμό τους
Οι άνθρωποι επιλέγουν τον παραλογισμό επειδή αποτυγχάνουν να βρουν τις πραγματικές, ειλικρινείς και αντικειμενικές όψεις για τη ζωή
Οι άνθρωποι προτιμούν να δώσουν απαντήσεις σε σοβαρά προβλήματα με επιφανειακό τρόπο παρά να ψάξουν για τις πραγματικές αιτίες των προβλημάτων τους

Τα χαρακτηριστικά του παραλογισμού

Διαστρέβλωση

Οι παράλογες σκέψεις και οι πεποιθήσεις είναι το αποτέλεσμα της αντίληψης που διαμορφώνεται βασισμένη σε μη αντικειμενικά κριτήρια και παραποιημένες πληροφορίες

Άγνοια
Οι άνθρωποι αποτυγχάνουν να διακρίνουν μεταξύ των υγιών και ανθυγιεινών σκέψεων, των συναισθημάτων και των συμπεριφορών

Ηλιθιότητα
Πολλοί άνθρωποι αποτυγχάνουν να αποκτήσουν ικανοποιητική επίγνωση στο γεγονός ότι δημιουργούν οι ίδιοι τα προβλήματα τους με τον τρόπο που σκέφτονται και είναι ανίκανοι να καταλάβουν ότι οι σκέψεις και οι ιδεολογίες που ασπάζονται βλάπτουν τις ζωές τους

Ανευθυνότητα
Οι άνθρωποι αποφεύγουν να ασχοληθούν άμεσα με τα προβλήματά τους, αντ' αυτού χρησιμοποιούν τις διάφορες μεθόδους παραποίησης ή απάρνησης των προβλημάτων τους.
Οι άνθρωποι ρίχνουν το φταίξιμο της κατάστασης τους σε εξωγενείς παράγοντες (τύχη, θεός, άλλοι) παρά στον εαυτό τους
Οι άνθρωποι έχουν την τάση να θεωρούν ότι οι πεποιθήσεις και οι αξίες τους είναι σωστές, δίκαιες και τέλειες
Έχουν την τάση να θεωρούν ότι το έθνος τους είναι το καλύτερο καθώς επίσης και η γλώσσα τους, η θρησκεία τους, η φυλή τους ή ακόμα και το φύλο τους
Έχουν την τάση να πιστεύουν ότι οι γείτονές τους ή άλλοι άνθρωποι τους φθονούν ή απειλούν τις ζωές τους
Πιστεύουν ότι οι άλλοι είναι ανεύθυνοι, ψεύτες, κλέφτες, τεμπέληδες, χωριάτες ενώ οι ίδιοι είναι άγγελοι αναμάρτητοι

Οι συνέπειες του παραλογισμού
Οι παράλογες σκέψεις μπορούν να οδηγήσουν τους ανθρώπους σε διάφορες ανωμαλίες και δυσλειτουργίες όπως φόβους, ιδεοληψίες, εξαναγκασμοί κ.ά.
Οι άνθρωποι υποφέρουν ως αποτέλεσμα της ανικανότητάς τους να αναγνωρίσουν το γεγονός ότι τα προβλήματά τους είναι το αποτέλεσμα των παράλογων σκέψεών τους

Οι στόχοι της Γνωστικο-συναισθηματική Συμβουλευτικής
Να βοηθήσει τους ανθρώπους να υπερνικήσουν τις συναισθηματικές διαταραχές τους με το να χρησιμοποιήσουν τη λογική με χρήσιμο και φιλικό προς το συμφέρον τους τρόπο
Να ξεφορτωθούν τις ιδέες που τους κάνουν δύσκολη τη ζωή και να διαμορφώσουν νέες και υγιείς.

Beck, A. (1970). Cognitive therapy: Nature and relation to behavior therapy. Behavior Therapy, 1(2), 184-200.
Ellis, A. (1994). Reason and Emotion In Psychotherapy, Revised. Secaucus, NJ: Carol Publishing Group


ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ-ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ

Ο Albert Bandura είναι ο δημιουργός της ανωτέρω θεωρίας και συμβουλευτικής που βασίζεται στην ταυτόχρονη αιτιολογία μεταξύ τριών παραγόντων: συμπεριφορά, γνώση και περιβάλλον
Η συμπεριφορά είναι όχι μόνο το αποτέλεσμα περιβαλλοντικών ερεθισμάτων αλλά το αποτέλεσμα της αμοιβαίας αλληλεπίδρασης των εξωτερικών γεγονότων και προσωπικών καθοριστικών παραγόντων.
Οι περισσότερες συμπεριφορές και γνωστικές δεξιότητες μαθαίνονται με την παρατήρηση-μιμητισμό. Ο μιμητισμός μπορεί να έχει επιπτώσεις στη συμπεριφορά
Οι άνθρωποι ρυθμίζουν τις ενέργειές τους βάσει της γνώσης που αποκτιέται από την παρατήρηση άλλων
Βλέποντας συμπεριφορές άλλων που ανταμείβονται ή τιμωρούνται αυξάνει την πιθανότητα ότι οι παρατηρητές θα συμπεριφερθούν με παρόμοιο τρόπο. Παράδειγμα: Οι άνθρωποι που βλέπουν ειδήσεις στην τηλεόραση μαθαίνουν ότι τα άτομα που παρεκκλίνουν κοινωνικά μπορούν να δοκιμάσουν την ταπείνωση και την κοινωνική αποδοκιμασία

Οι στόχοι της κοινωνικο-γνωστικής θεωρίας

Οι λειτουργοί συμβουλευτικής πρέπει να είναι οι ίδιοι καλά μοντέλα για τους πελάτες/ασθενείς τους
Οι πελάτες/ασθενείς βοηθούνται ώστε να μιμούνται πρότυπα που ευνοούν την υγιή ζωή

Bandura, A. (1977) Social Learning Theory. New Jersey: Prentice Hall.


Γενικές αρχές για άτομα που κάνουν Νοσηλευτική Συμβουλευτική

Οι νοσηλευτές/νοσηλεύτριες μέσα από την καθημερινή επαφή με ασθενείς κάνουν συμβουλευτική χωρίς όμως να το αντιληφθούν και χωρίς να πιστεύουν ότι ο τρόπος επικοινωνίας και προσέγγισης με τον ασθενή παίζει σημαντικό ρόλο στη θεραπευτική του πορεία. Ίσως όμως να είναι οι κατεξοχήν επαγγελματίες που εφαρμόζουν Συμβουλευτική στην καθημερινή ρουτίνα με ανθρώπους που βρίσκονται σε κατάσταση που χρειάζονται στήριξη, κατανόηση, καθοδήγηση. Για να ενισχυθεί ο σημαντικός αυτός ρόλος του νοσηλευτικού λειτουργού οι πιο κάτω απόψεις μπορούν να καταστήσουν το νοσηλευτικό λειτούργημα πιο αποτελεσματικό και επιστημονικό.
Το άτομο που κάνει Συμβουλευτική σε ασθενείς πρέπει να έχει υπόψη του, πέραν των όσων προαναφέρθηκαν και τα πιο κάτω:
Ο άνθρωπος που ασθενεί και υποφέρει συμπεριφέρεται με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με το χαρακτήρα, την ωριμότητα και ιδιοσυγκρασία του.
Η κάθε περίπτωση είναι διαφορετική γι’ αυτό και χρειάζεται διαφορετική προσέγγιση/ αντιμετώπιση
Για λόγους αρχής ο νοσηλευτικός λειτουργός δεν κάνει διακρίσεις ανάλογα με το πόσο «ήσυχος» ή «συνεργάσιμος» είναι ο ασθενής
Ο μη «συνεργάσιμος» και «ιδιότροπος» ασθενής μπορεί να έχει περισσότερο την ανάγκη ανακουφιστικής επικοινωνίας και στήριξης
Ο άνθρωπος που βιώνει ένα προσωπικό δράμα δεν μπορεί να μιλήσει, να ακούσει, να αισθανθεί, να επικοινωνήσει με επάρκεια. Έχει όμως σοβαρή ανάγκη τη στήριξη διαφορετικά μπορεί να καταρρεύσει.
Οποιοσδήποτε και αν είναι ο ασθενής που υποφέρει χρειάζεται πέρα από την επεμβατική ιατρική και φαρμακευτική, ψυχολογική στήριξη
Η κάθε ασθενής μπορεί να χρειάζεται διαφορετική μέθοδο
Προσπαθούμε να καθησυχάσουμε τον ασθενή χρησιμοποιώντας ένα άγγιγμα στον ώμο, τα μέτωπο, το χέρι παρά τη γλώσσα μας
Δε βιαζόμαστε ν’ αρχίσουμε υποδείξεις, συμβουλές, παρατηρήσεις
Αν ο ασθενής παραπονιέται ακούμε με προσοχή το παράπονο του. Τον κοιτάμε στα μάτια. Τον αγγίζουμε. Το άγγιγμα είναι ανακουφιστική ένεση στον ψυχικό πόνο
Όταν μας μιλά δεν τον διακόπτουμε
Δε τον κριτικάρουμε έστω κι αν διαφωνούμε με κάτι που λέει, κάνει ή πιστεύει
Του δείχνουμε πλήρη κατανόηση και αποδοχή όποιος κι αν είναι έστω κι αν δεν μας αρέσει η εμφάνιση του, η φυλή του, η τάξη του, η ηθική του
Όταν κλαίει δεν του λέμε να σταματήσει. Δεν υποτιμούμε το κλάμα του. Το κλάμα είναι ενέργεια που όταν εξωτερικευθεί επιφέρει ανακούφιση
Όταν δε μιλά, είναι σκεφτικό ή θλιμμένο δεν αρχίζουμε τις συμβουλές, υποδείξεις, ερωτήσεις, ανακρίσεις
Τα θύματα σεξουαλικού βιασμού δυσκολεύονται να μιλήσουν ελεύθερα. Αν δεν μπορούν να μιλήσουν τους δίνουμε την ευκαιρία αν θέλουν να το γράψουν.
Δεν υποβάλλουμε στον ασθενή τι να κάνει στη ζωή του
Προσφέρουμε στον ασθενή κατανόηση, αποδοχή, φιλία, πληροφορίες, υποστήριξη
Δεν επιτρέπουμε στον ασθενή να εκμεταλλευτεί τη συμπάθεια που του προσφέρουμε για να εκμαιεύσει οποιαδήποτε χάρη ή εξυπηρέτηση πέραν αυτής που θεωρούμε εμείς ενδεδειγμένη
Δεν αφήνουμε ποτέ ένα ασθενή να νιώσει απογοητευμένο από την αντιμετώπιση μας. Αν συμβεί κάτι τέτοιο σημαίνει ότι επαγγελματικά έχουμε ελλείψεις.
Να έχουμε υπόψη ότι η κάθε περίπτωση όσο διαφορετική κι αν είναι έχει το δικό της κλειδί που πρέπει να το βρούμε χωρίς βιασύνη και πανικό.

Δεν υπάρχουν σχόλια: